Cytat Dnia


Jeżeli światło jest pierwszą miłością życia, czyż miłość nie jest pierwszym światłem serca?.
Warto przeczytać


28 Września 


27 Lutego 


Oskar 


12 Maja 


4 Października 


 
Dlaczego niektórzy z nas wstają wcześniej?

Nocne marki, ranne ptaszki - każdy z nas mógłby się umieścić w którejś z tych kategorii. Ale czy taki podział ma jakieś biologiczne podstawy? Jak się okazuje, owe etykietki mają dużo wspólnego z genetyką.

Powiedz, o której rano się budzisz, a powiem ci, jakim chronotypem jesteś. Chronotyp A to osoba, która wstaje z kurami, rano jest rześka i gotowa do działania, ale zazwyczaj nie jest w stanie dotrwać do połowy wieczornego filmu. Natomiast osoby typu B otwierałyby oczy najchętniej (i wcale nie z powodu lenistwa) koło południa, ale za to starcza im energii do pracowania późno w nocy. To, czy ktoś jest skowronkiem, czy sową, jest ściśle związane z naszymi genami i wewnętrznym zegarem biologicznym. Wiele podstawowych czynności naszego organizmu - temperatura ciała, produkcja hormonów, a nawet nastrój - podlega specyficznym rytmom i wahaniom. Jednak najwidoczniejszym przejawem pracy zegarka znajdującego się w naszym mózgu jest oczywiście sen i czuwanie. Naukowcy odkryli, że biologiczny zegar skowronków odmierza 24-godzinną dobę; organizmy sów działają zaś tak, jakby ich doba była dłuższa o trzy godziny. Dlatego tak trudno im rano wstać, a potem wciąż dziwią się, że już tak późno. Oprócz tych badań uczeni z Howard Hughes Medical Institute w San Francisco ogłosili także w dzisiejszym wydaniu tygodnika "Nature", że udało im się wyizolować gen będący jedną z głównych sprężynek naszego wewnętrznego zegara.

Gdy zegar źle chodzi

Czy budzisz się o czwartej, a jeszcze przed dobranocką smacznie pochrapujesz? Jeśli tak, to należysz do osób cierpiących na FASPS - rodzinny syndrom zaawansowanej fazy sennej. FASPS to rzadkie, ale bardzo ciekawe schorzenie genetyczne, które powoduje przestawienie zegara biologicznego - skrajnie ranną aktywność. Jego wyjątkowość polega też na tym, że w przeciwieństwie do większości chorób genetycznych, za FASPS odpowiada tylko jeden gen, który właśnie udało się zlokalizować amerykańskim naukowcom. FASPS jest dziedziczone jako cecha dominująca, podobnie jak np. piwny kolor oczu. Oznacza to, że rodzice dotknięci zaburzeniem przekażą je swoim dzieciom z 50-proc. prawdopodobieństwem. Stąd doskonałym obiektem badań są całe rodziny. Analiza DNA osób z trzech pokoleń pozwoliła uczonym wytropić gen "ekstremalnych skowronków" - jest on zlokalizowany na drugim chromosomie i koduje enzym z rodziny kinaz. Drobna mutacja - wymiana jednej litery genetycznego zapisu - powoduje obniżenie aktywności enzymu i to wystarczy, by całkowicie rozregulować nasz wewnętrzny zegar, który za szybko odmierza dobę. Mimo to odpoczynek takich osób jest komfortowy i regenerujący - schorzenie nie powoduje problemów z zasypianiem czy nadmiernej płytkości snu. Jak dodaje Louis J. Ptacek, jeden z autorów pracy: - To nie jest choroba w pełnym brzmieniu tego słowa; większość osób po prostu żyje z tym problemem i nigdy nawet im nie przyszło do głowy, by pójść do lekarza. Ci ludzie nie śpią ani więcej, ani mniej - po prostu żyją w innym rytmie niż reszta świata. Znacznie gorzej mają osoby, którzy cierpią na tzw. narkolepsję - zaburzenie powodujące nagłe zapadanie w głęboki sen bez względu na miejsce w jakim znajduje się człowiek. Napady narkolepsji mogą zdarzyć się także zwykłym ludziom zwłaszcza, gdy są oni pod wpływem silnych emocji - np. w czasie uprawiania seksu, egzaminu czy nawet śmiechu.

 


Myszka śpi i mucha śpi

Naukowcy mieli gen, rozpracowali mutację, przyszła zatem pora na genetyczne zabawy.

Postanowiono sztucznie wywołać FASPS u myszy i muszek owocówek. Wyniki obu eksperymentów okazały się niezwykle ciekawe. Wywołanie mutacji u myszy spowodowało podobny efekt jak u ludzi - ich zegar nagle przyspieszył. Natomiast u owadów efekt był zupełnie odwrotny - ich rytm uległ opóźnieniu. - To dowodzi, że choć części ssaczych i owadzich zegarków są bardzo podobne, to funkcjonują inaczej - tłumaczy Ptacek. Badania na zwierzętach są ważne jeszcze z jednego powodu. Testy psychologiczne, którym poddano osoby badane, ujawniły możliwy związek FASPS z depresją. U dwóch trzecich osób stwierdzono zachowania depresyjne, a 80 proc. uznano za bardzo podatne na wystąpienie depresji zimowej. Jak uważają autorzy, "występowanie depresji może być czystym przypadkiem, ale może też być spowodowane życiem według innego niż ogólnie przyjęty rytm (osoby te wciąż doświadczały uczucia, jakie nam się przydarza przy zmianie czasu zimowego na letni, czyli gdy "kradniemy" z doby jedną godzinę). Jednakże równie prawdopodobna, a zarazem o wiele ciekawsza wydaje się być hipoteza, że nasz chronotyp (wewnętrzny rytm) może decydować o występowaniu zaburzeń nastroju. Właśnie takie tezy uczeni chcą teraz sprawdzić na zwierzętach. Na razie u owadzich mutantów uzyskanych w doświadczeniu (muszki miały przesunięty do przodu rytm aktywności) stwierdzono zaburzenia enzymatyczne, które można by wyregulować litem - składnikiem wielu leków na depresję. Warto również wspomnieć, że deprywacja senna (czyli pozbawianie ludzi snu) jest jedną z metod stosowanych w leczeniu lekoopornych form depresji.

Perspektywa regulowania dobowego rytmu kusi też osoby często podróżujące przez Atlantyk, czy pracujące w systemie zmian - przestawianie rytmu dobowej aktywności jest bowiem nie tylko nieprzyjemne, ale wręcz szkodliwe dla naszego organizmu.

 

Imieniny


28 Marca 2024
Czwartek
Imieniny obchodzą:
Aniela, Antoni, Jan,
Krzesisław, Sykstus
Do końca roku zostało 279 dni.



Fazy Księżyca: "Między pierwszą kwadrą a pełnią"

Fazy Księżyca: Odwiedź stronę projektu

"Między pierwszą kwadrą a pełnią"









Powered by Sennik.org.pl 2006 @
Zakaz kopiowania, przetwarzania, modyfikowania i rozpowszechniania tresci zawartych na stronie bez pisemnej zgody ich autora.
Wszelkie grafiki oraz oznaczenia sa wylacznie wlasnoscia Sennik.org.pl
Jesli zdarzy sie sytuacja plagiatu jestesmy gotowi wysunac wnioski prawne w kierunku plagiatora z pelna ich surowoscia.

-->